Bir aile şirketi işinin hayatın bir noktasında, aile bireyleri veya iş liderleri, şirketi profesyonelleştirmeleri gerektiğine karar verebilirler. Profesyonelleşme teriminin çoğunlukla bir işletmenin aile yönetiminden, aile dışı yönetime geçiş anlamına geldiği düşünülmektedir. Bazen profesyonellik, işi yönetmek için aile dışında bir yönetici seçildiğinde meydana gelir.
Bu geçişler sırasında aile üyeleri diğer yönetim pozisyonlarında kalabilir veya bazen tüm aile çalışanları ayrılabilir. Ancak aile dışı yönetime geçmek, bir aile şirketini profesyonelleştirmenin olası bir unsurudur. Kesinlikle gerekli bir unsur değildir. Aile şirketiniz profesyonelleşmeyi düşünüyorsa, aile ve iş dünyası liderlerinin, bu sürecin ne anlama geldiğini kabul etmeleri hayati önem taşır.
Aile Şirketini Profesyonelleştirme Süreci
İçindekiler
Profesyonel kişiler, başarmak için çabaladıkları yüksek iç performans ve etik standartlara sahip bireylerdir. Profesyoneller, şirket ve müşteri ve sahipleri gibi diğer paydaşların çıkarları doğrultusunda hareket ederler ve kendi kişisel ihtiyaçlarından veya hedeflerinden haksız yere etkilenmezler.
Bir şirket, aynı yüksek performans ve etik seviyelerine sahip olduğunda profesyonel olarak kabul edilir. Kuruluşlar bu standartları, şirketin temel değerlerine bağlı kalarak performansı vurgulayan, yetişkinler gibi insanlara davranan, sürekli öğrenen ve ödüllerde adalet ve tutarlılık için çabalayan kültürler oluşturarak bu standartlara ulaşırlar.
Profesyonel iş kültürleri, liderlerin çabaları ve net hedefler ve kurallar belirlemek, çalışanların performansını ve ahlakını değerlendirmek, katkıda bulunma kabiliyetine göre işe alma ve teşvik etme gibi resmi süreçlerle beslenir.
Bir aile şirketi, bu standartlara göre profesyonel olabilir mi? Elbette. Türkiye’de ve dünyada en profesyonel şirketlerin birçoğu aileye ait ve aile tarafından yönetiliyor. Aile şirketi sahipleri ve iş liderleri, işletmelerinin iyi destekçileri olduğunda ve işlerinde yüksek düzeyde performans ve etik değerleri teşvik ettiklerinde, bu koruyucu kültür profesyonel yönetim olasılığını artırır.
Yani bir şirket, aile şirketi olabilir ve yönetilebilir, profesyonel de olabilir. Ve aile üyesi çalışan da profesyonel yönetici olabilir. İşletmelerin “aile yöneticilerine” ve “profesyonel yöneticilerine“ atıfta bulunanlara meydan okumaları önemlidir, çünkü bu profesyonel olmasının tek yolunun, aile dışı olması anlamına gelir. Profesyonelliğin, aile veya aile dışı kategorilerle ilgisi yoktur, kişilerin tutum ve davranışları ile ilgilidir.
Peki ya istihdamda, akrabaları tercih ederek kayırmacılık yapmakla, profesyonel bir organizasyona sahip olabilir misiniz? Aslında evet. Doğru niteliklere sahip aile üyeleri, aile işini yürütmede belirli avantajlara sahip olabilir, böylece performansını vurgular, temel değerlere bağlı kalır.
CEO ve başkan dâhil olmak üzere her çalışan, yeteneklerin, deneyimlerin ve değerlerin bir paketidir. İki kişi aynı değildir ve hiç kimse işinin tüm yönlerinde, en iyi performansı gösterecek kişi değildir. Güçlü ve zayıf yönleri olduğunu bilerek, ancak yetenek, deneyim ve değerlerin en iyi paketini, işin ihtiyaçlarına uygun hale getirmeye çalışarak, bir şirketin her pozisyonundaki insanları işe alıyoruz. Bir şirketteki her rol için asgari gereklilikler olmalı ve bir aile bu gereklilikleri karşılamayan aile çalışanlarını, aile işletmesi dışı yetenek işlerine yönlendirmelidir. Ancak aile üyesi çalışanlar, özellikle kilit paydaşlara, aile şirketi hissedarlarına, çalışanlarına, kilit müşterilere ve tedarikçilere, şirketin istikrarı için bağlılıklarını korumaları gerekir. Evet, aile üyeleri istisnai yöneticiler ve liderler olabilir. Bir aile işindeki belirli kişiler için en iyi seçenek bir aile üyesi olabilir.
İşletmenizi daha profesyonel hale getirmenin yolunun aile çalışanlarından kurtulmak olduğunu varsaymak tuzağına düşmeyin.
Aile Şirketinin Profesyonelce Yönetilmesi İçin Ne Yapılması Gerekir?
- Harika aile ve aile dışı yetenekleri çekin, geliştirin ve koruyun
- Kuruluşun her zaman, zamanında büyük kararlar alabilmesini sağlayın
- Aile disiplini ve işletmeye olan bağlılıkları güçlendirin
- Yönetim hiyerarşisine saygı duyun ve çalışanları karar vermeleri için güçlendirin
- Sürekli performans ve adalet sağlamak için sistemler oluşturun
- Temel değerlerinizi koruyun
Aile Şirketinde Aileden Olmayan Yetenekler
İşletmeler, yetenekleri temelinde büyük ölçüde rekabet ederler ve iş dünyasında bir aile, şirkete kilit yöneticiler ve çalışanlar sağlama yeteneği konusunda dürüst olmalıdır. Aile üyelerinin, hala ailenin şirketi ve ailenin işin sorumlu sahipleri olması ile aile şirketini aile dışı yöneticilere işin yürütülmesine izin vermenin en iyi durumları gösterebileceği 3. 4. ve 5 nesil aile şirketlerini görebiliriz.
Aile şirketindeki, yeterli beceriye sahip iş lideri, iyi değerler ve hissedarlar, çalışanlar, kilit müşteriler ve tedarikçilerle birlikte, sadık tutma yeteneğine sahipse, o aile şirketi profesyonelleşme sürecini en iyi şekilde yönetiyor demektir.
Ancak bir işletme büyüdükçe ve daha karmaşık hale geldiğinde, işletmenin aile dışı liderlere sahip olma olasılığı artar. Neden?
Çünkü yetenekli bir üst yönetim sağlamaya devam etmek için, bir ailenin yetenek havuzu, işin ihtiyaçlarını karşılamalı ve aile işin yaptığı iş konusunda tutkulu kalmalıdır. Ailedeki çocukların bugün kariyerlerini seçme özgürlüğüne sahip olmaları, aynı zamanda iş için aile yetenek havuzunu da sınırlamaktadır.
Bir aile, yetenekleri ve tutkuları konusunda gerçekçi olmalı ve işi kimin yöneteceği konusunda rasyonel kararlar almalıdır. Dahası bir aile, şirketteki liderlik rollerinin tamamını üstlenemez ve büyük aile dışı yeteneklerini korur. Hırslı ve yetenekli aile dışı yöneticiler, üst yönetim rollerini bulabilmek için (belki rakiplere katılmak için) ayrılacaklardır. En iyi aile dışı yeteneği çekmek ve elde etmek isteyen bir aile şirketi, aile dışı yöneticiler için her zaman birkaç üst yönetim rolüne sahip olmalıdır. Ve aile dışı yöneticiler, işte gerçek bir otoriteye sahip olarak görülmelidir.
Aile Şirketine Çocukların Katılması
İşletmelerde bir ailenin bir işletmenin sahipliğini ve liderliğini sürdürmesi için en güvenli strateji, şirket kültürünün çok yetkin yöneticileri ve örnek taşıyıcıları olabilecek bir veya birkaç aile üyesini geliştirmeye çalışmaktır. En başarılı üçüncü, dördüncü ve sonraki aile şirketleri, ya açık bir şekilde bu stratejiyi takip eder ya da şanslıdır.
Çocukları aile işine girmeye zorlamak genelde geri teper. Günümüzde işletmeler, işletmeleri için bir tutkuya, sektörlerini anlamalarına ve uygun becerilere sahip liderlere ihtiyaç duyarlar. Birisini işe katılmaya zorlamak, genellikle tutku, anlayış ve becerileri caydırır. İşletmedeki aileler çocuklarına küçük yaşta işletmeyi tanıtmalı, işin ilginç olduğunu ve yönetimin anlamlı bir kariyer olabileceğini görmelerine yardımcı olmalıdır.
Daha sonra ebeveynler, çocuklarına aile işinde çalışıp çalışmayacaklarına karar vermeleri için izin vermelidir. Aynı zamanda, ailenin ve işletmenin aile üyelerini istihdam etmek için katı standartlara sahip olması gerekir. Böylece gerçekten nitelikli olanlar iş bulur.
Örgütün Daima Zamanında Büyük Kararlar Vereceğinden Emin Olun
Sermaye harcamaları, organizasyon değişiklikleri, kilit yöneticilerin işe alınması veya stratejisi hakkında zamanından karar veremeyen bir işletmenin muhtemelen başarısız olacağı abartısız olmaz. Aile şirketleri hareket edemediğinde, sahipler ya da üst düzey yöneticiler çıkmaza girdiğinde, sorunları, kopuklukları ya da kısmi yollarla yüzleşmelerini sağlamanın bir yolu olmadığında, işlerini satmaları önerilir.
Her aile işletmesi, kararlılığı artıran karar süreçlerine ve bağlayıcı mekanizmalara sahip olmalıdır. Bu nedenle aile şirketlerinde, ele alınması gereken sorunları gündeme alabilecek ve zamanında kararlar almak için baskı yapabilen dış üyelerden oluşan danışmanlar veya yönetim kurulları olması gereklidir.
İşletmeye Ait Güçlü Aile Disiplini ve Taahhüt
İşletmeye karşı sorumlu bir şekilde hareket etmek için yeterli aile disiplini olduğunda, ailede ve işte, aile ve iş hedeflerine saygı duyulduğunda, aile işinin hayatta kalma ve başarı şansı artar. Statü, güç, kontrol, bir aileyi işini yürütme işinden uzaklaştırabilir ve gerekli disiplini ve diyaloğu azaltabilir.
Aile disiplini ve diyaloğunu sağlamaları için kullanışlı bazı yöntemler vardır ki bunlar;
- Ailenin işletme sahibi olarak, işe ailenin katılımı için kurallar ve planlar geliştirmek
- Aile çalışanlarını önemli geribildirim, teşvik ve katkıları için ödüllendirecekleri şekilde değerlendirmek
- Hedeflerini belirleyen ve grubun üyelerine işletmeye olan sorumluluklarını hatırlatan yönetim, sahip ve aile tartışmaları için güçlü bir kurul ve forumlar oluşturmak
İş hayatındaki bir aile, iş konusunda profesyonel bir tutum sergilemeli ve profesyonel olmak için planlama ve kural koyma işlemini yapmalıdır. Bunları yapmamak risklidir. Aile çatışması, profesyonellik eksikliği ve özellikle iş başarısızlığı bir işletmeye, aileye, çalışanların ailelerine ve topluma neye mal olur?
Karar Vermek İçin Yönetim Hiyerarşisi
Çoğu aile şirketinde, şirkette çalışan aile üyeleri, şirketteki sıralarına bakılmaksızın, şirket bilgileri ve işletme hakkındaki tartışmalara özel erişime sahiptir. Bunun nedeni, aile üyelerinin evde ve işte birbirlerine daha çok erişimi olmasıdır. Bu özel erişim, aile üyeleri işletmenin hiyerarşisine saygı duydukları ve aile dışı yöneticileri kararlara uygun bir şekilde dâhil ettikleri ve aile üyelerini ticari kararlara uygunsuz bir şekilde dâhil etmedikleri sürece sorun değildir.
Bugün tüm işletmeler gibi aile şirketlerinin de kurum genelinde çalışanları güçlendirmeleri ve bu kararları en iyi şekilde verebilmeleri önemlidir. Aile dışı çalışanların, operasyonel kararlar almalarını sağlamak güven gerektirir. İş hayatındaki bir aile, bazı önemli kararlar almak için aile dışı çalışanlara güvenmedikçe profesyonelleşemez.
Çalışanların karar verebilmeleri için eğitilmeleri, mentorluk yapmaları ve ardından karar verebilmelerine izin verilmelidir. Başarılar teşvik edilmeli, hatalar daha fazla eğitim ve mentorluk ile düzeltilmelidir. İnsanlar daha profesyonel olmak için beceri ve değerlerde böyle büyürler.
Temel Değerleri Korumak
Profesyonelleşmenin etik boyutu, performans boyutu kadar önemlidir. Çalışanlar işin temel değerlerini yani; kaliteli ürün taahhüdü, müşteri duyarlılığı, çalışanlara bakım, uzun vadeli yatırımlar gibi ve dürüstlük, saygı, adalet temel etik standartlarını içermelidir. Bir işletmenin doğasını belirleyen sahiplik grubudur. Aile, üyelerini şirketin değerlerini koruyacak bilgili ve kararlı hissedarlara hazırlamalıdır.
Aile hissedarlarının birçoğunda, iş temeli hakkında iyi eğitim almadıkları ve işleri hakkında iyi bilgilendirilmedikleri ve şirketin temel değerlerini koruma sorumluğunu kabil etmedikleri ortaya çıkmaktadır. Çok sayıda aile şirketi, bunun sadece iyi bir yönetim süreci olduğunu düşünerek, başarı ve profesyonelleşme için bu önemli bileşeni kaçırmaktadır.
Tavsiye Edilen İçerikler
