Aile Şirketleri
İçindekiler
Aile şirketleri giderek farklılaşan ve ekonomik açıdan önemli ticari kuruluşlar olarak görülmektedir. Günümüzde aile şirketleri hayati ve farklı bir organizasyon formu olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde en bilinen aile şirketlerinin başında, sadece ülke değil, dünya pazarında da büyük yere sahip olan Koç ve Sabancı aileleri gelmektedir.
Bu şirketlerin şu andaki yöneticileri, babalarının kurdukları şirketleri büyük bir başarı ile yönetmektedir. Peki, aile şirketlerinin bu kadar başarılı olmasının ardındaki güç nedir? Aile şirketi nasıl tanımlanabilir?
Aile Şirketlerinin Tanımı
Bir aile şirketini neyin oluşturduğuna dair bir tanım mevcut değildir. Bazı tanımlar, işletmede iki ya da daha fazla aile üyesinin bulunmasının, işletmeyi aile kontrolünde olarak nitelendirildiğini göstermektedir. Diğer tanımlar, şirketin mülkiyeti ve kontrolüne dayanmaktadır. Bu bağlamda kontrolün, kurumsal stratejide, işletme stratejilerini etkilemek için yeterli olan etki derecesi olduğu düşünülmektedir.
En geniş tanım, ailenin stratejik yön üzerinde bir dereceye kadar etkili kontrol sahibi olmasını ve işletmenin ailede kalmayı amaçladığını gerektirir. Orta kategori, en geniş grubun kriterlerini kapsayacaktır ayrıca kurucunun veya soyunun (larının) şirketi yönetmesini gerektirecektir.
Aile şirketlerinin belirsiz fakat sınırları, farklı kuralları ve farklı rolleri olan iki ayrı fakat birbirine bağlı aile ve iş sistemi sunduğu gözlemlenmiştir. Aile şirketleri aile üyeleri arasında aile ve ilişkisel bağların dâhil edilmesi nedeniyle diğer işletmelerden farklıdır. Dolayısı ile aile ve iş kültürlerinin entegrasyona söz konusudur,
Her aile üyesinin kimliği, aile şirketi ile olan ilişkisi ile tanımlanır. Aile sorunları bu nedenle işletmelere sınırlamalar getirmektedir. Örneğin; ailenin alışılagelmiş ticari uygulamalarla uyuşmasa bile, kendi hedeflerini takip etme gücü vardır. Bu yetki, tam nitelikli olmayan bir ailenin üyesini veya ücretle çalışan aile üyelerini, pazarın üzerindeki oranlarda tanıtmayı içerebilir.
Novak (1983) ve JAFFE (1990) aile tarafından kontrol edilen firmaların, kurum kültürlerinin diğer bazı özelliklerinde de farklılık gösterdiğine dikkat çekmektedir. Bunlar, sosyal olarak daha bilinçli olmayı, insanlara iş sağlamayı, işçilere adil davranmayı, kadınlar için daha fazla fırsat sunmayı ve tüketiciler tarafından tercih edilmeyi içerir.
Davis ve Taguri (1982) bu özelliklerin “doğrudan aile, mülkiyet ve yönetim statüsünün örtüşmesinden türetilen iki yönlü niteliklerin” varlığından kaynaklandığını iddia etmektedir. Bu özellikler, paylaşılan kimlik, karşılıklı farkındalık ve mahremiyet, duygusal katılım ve kararsızlık gibi şeylerden kaynaklanmaktadır.
Kısa bir tanımla bakacak olursak aile şirketleri; bir ailenin sahipliğinde bulunarak aile üyeleri tarafından yönetilen, yönetimi nesilden nesile geçen, tüm stratejik önemli kararların aile üyeleri tarafından verildiği şirketlerdir. Japonya’daki aile işletmesi inşaat sektöründe faaliyet gösteren Kongo Gumi idi. 578 yılında kurulan aile şirketi tam 14 yüzyıl faaliyetlerini sürdürdükten sonra 2006 yılında kapatıldı. Yerini yine bir aile şirketi olan Hoshi aldı.
Uzun yıllar başarı ile faaliyetlerini sürdürebilen bu aile şirketlerinin ortak özellikleri arasında;
- Çalışanlara aileden biri gibi davranmak
- Aile içindeki tüm olumsuzlukların ve anlaşmazlıkların hızlı ve dostça çözümlenebilmesi
- Kadın aile üyelerinin iş başına geçerek, oldukça iyi performans göstermeleri
- Yönetim anlayışı ve iş birliğinin nesillere istikrarlı ve sağlam biçimde aktarılmasından kaynaklanmaktadır
Ayrıca ailenin sahip olduğu değerler, geleneklerine bağlılık, işe odaklanma, kurumsallaşma çabaları ve sürekli olarak arayış içinde olmaları, şirketlerin bugüne kadar gelmesini sağlamıştır.
Bir aile şirketinin başarısız olmasındaki en önemli etken, yeni neslin işe ilgilerinin olup olmadığını anlamadan, baskıcı bir tavırla iş yönetiminin verilmeye çalışılmasıdır. Bu durum aile şirketine zarar vermektedir. İşin başına getirilen aile üyesinin, iş için yeterli tecrübesinin olup olmadığına bakılmadan direkt tepe yönetimden işe başlatılması yapılan büyük hatalardandır. İşi hak etmeyen ve sırf aile bağları yüzünden yönetimde aktif rol oynayan kişinin başarılı olması beklenemez.
Aile Şirketlerinin Ekonomideki Mevkisi
Aile şirketleri hem Türkiye hem de dünya ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır. Aile şirketleri eğer çok güçlü bir yapıda değilse, en fazla iki kuşak kadar faaliyetlerine devam eder ancak daha sonra tamamen yok olabilir. Aile şirketlerinin işletmelerdeki payı yüzdesine baktığımızda, İspanya %80, ABD %95, Türkiye %95, İsveç %90’dır.
Dünyadaki en büyük 500 işletmenin 1/3’ü, İtalya’da 100 şirketin 1-43’ü, Fransa’da 100 şirketten 26’sı ve Almanya’da 100 şirketin 17’si ailelerin yönettiği şirketlerdir. Güney Kore, Doğu Avrupa ve Kuzey Amerika gibi ülke ve kıtalarda da, aile şirketlerinin ekonomideki yeri oldukça güçlüdür.
Türkiye’de faaliyet gösteren aile şirketlerinin %70’i büyümekte ve bu büyümedeki istikrarlarını sürdürmektedir. Başarılı olmak için elbette sadece aile üyelerinin şirketi yönetmesi değil, izlediği stratejilerin ve kararlılıklarını da büyük rolü vardır. Tüm anlaşmazlıklar aile içinde çözüme kavuşturulabilmektedir. Dünyadaki değerli markaların %80’lik kısmı gibi büyük payı aile şirketlerinin. Bunun en önemli nedenlerinden biri de aile şirketlerin faaliyetlerini uzun vadede düşünerek yapması. Yani gelecek kuşak düşünülerek adımlar atılıyor. Ayrıca itibar ve kültürlerini de yeni nesle aktarmaları önemli.
Yapılan çalışmalar, aile şirketlerinin endüstri akranlarından ve aile dışı meslektaşlarından daha iyi performans gösterdiğini göstermiştir. Aile tarafından kontrol edilen firmaların, ortalama özkaynak karlılığının yönetici tarafından kontrol edilen firmalardan %75 daha yüksek olduğunu bulmuştur. Aile şirketlerinin daha yüksek yatırım getirisi sağladıkları, daha iyi yönetilen bir sermaye yapısına ve daha verimli kaynak tahsisine sahip oldukları sonucuna varılmıştır.
Aile Şirketlerinin Ekonomideki Avantajları
Aile kontrollü şirketlerin ekonomik bakımdan önemi göz önüne alındığında, bu işletmelerin işletme avantajını dikkate almak öğreticidir. Aile şirketleri, genellikle uzun vadeli bir yönelime, aile isminin sağlamlığı ile ilgili kaliteye, güçlü bir bağlılığa ve genellikle geniş bir aileye benzeyen çalışanlara özene dikkat çeker.
Aile işletmeleri, gelecek nesillere servet bırakmak amacı ile kendilerine yeniden yatırım yapmaya diğer şirket türlerinden daha eğilimlidir. Halka açık bir şekilde alınıp satılan diğer şirketlerin aksine bu firmalar, kısa vadeli getirileri en üst düzeye çıkartmak için, güvenlik analistlerinin baskısına direnebilirler. Aile şirketleri, pek çok şirkete göre, daha yüksek yeniden yatırım oranlarına sahiptir. Aile şirketleri, genellikle daha düşük borç ve önemli likidite ile yüksek sermayeli olma eğilimindedir. Bu operasyonel özellikler, aile kontrolündeki firmaların uzun vadeli yönelimlerini güçlendirmektedir.
Aile şirketlerinin çalışma felsefesi, genellikle aile isminin bütünlüğü ile ilgili kişiselleştirilmiş bir misyonla yönlendirilir. Başarılı aile girişimleri, aile üyelerine topluluklarında prestij ve önem sunar. Müşteri hizmetlerine daha fazla dâhildir ve kaliteye daha fazla bağlıdırlar.
Aile şirketleri genellikle yönetim ile daha doğrudan temas sağlar, daha az bürokratiktir, yerleşik bir güven faktörüne sahiptir ve gelecek neslin uygulamalı eğitim ile işletmeye daha erken maruz kalmasını sağlar. Bu faktörler, sonuç olarak yönetim politikalarında ve faaliyet odağında bir sürekliliğe yol açar ve firmaların çalışma ortamındaki değişikliklere daha hızlı tepki vermesini sağlar.
Bu işletmeler aynı zamanda birleşik bir yönetim- hissedar grubu sağlar. Çünkü yöneticiler ve hissedarlar aynıdır. Bu nedenle, firmanın yöneticileri ve hissedarları arasında çıkar çatışmaları olma olasılığı daha düşüktür. Finansal teori, daha düşük ajans maliyetleri yaşayan firmaların, genellikle üstün finansal performans sağladığını göstermektedir.
Küçülme, özellikle son yıllarda halka açık şirketlerde orta yönetimin ve çalışanların işverenlerine olan bağlılıklarını azaltmıştır. Öte yandan, aile şirketlerindeki kurucular ve halefleri kendilerine karşı sorumlu olma eğilimindedir ve hem güçlü bir aile, hem de toplum sorumluluk duygusu sürdürme eğilimindedir.
Sonuç olarak;
Aile şirketleri ekonomide çok önemli bir yer tutar, yani bir tanımlama ile belirtmek gerekirse, ekonominin bel kemiğidir. Dünya ekonomilerinin neredeyse tüm sektörlerinde aile işletmeleri, ortaklıklar, vakıflar veya bir şirket olarak faaliyet gösteren küçük, orta veya büyük özel şirketlere sahiptir. Aile şirketlerinin küresel GSYİH’ya toplam ekonomik etkisinin %70’in üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
Aile Şirketi Danışmanlığı
Eğer sizde yeni bir aile şirketi kuracaksanız veya var olan şirketinizi geliştirmek istiyorsanız, Kobi Vadisi aile şirketi danışmanlığı hizmetinden faydalanabilirsiniz.
Tavsiye Edilen İçerikler
