İstihdam Ne Demek?
İçindekiler
İstihdam kavramı bir ülkede bulunan hazır iş gücünün ekonomiye katkı sunabilmesi hedefiyle sürekli olarak çalıştırılmasını ifade eder. İstihdam kavramı dar ve geniş anlamda olmak üzere iki şekilde açıklanır. Dar anlamda istihdam, üretim faktörlerinin içinde olan emeğin kullanılmasınıdır. Geniş anlamda istihdam ise üretim faktörlerinde yer alan toprak, sermaye ve emek kavramlarının hepsinin incelenmesiyle açıklanır. İstihdam denildiği zaman herkesin aklına bir iş yeri, çalışan gelir ve çalışanla iş yeri arasındaki koşulları belirleyen iş sözleşmeleri gelir.
İşletmeler varlıklarını sürdürebilmek, ürün veya hizmetlerini sunmaya devam edebilmek için istihdam edilecek personellere ihtiyaç duyarlar. İstihdam edilmek istenen personelin bulunduğu ülkenin vatandaşı olması gerekir veya başka bir ülkenin vatandaşıysa çalışma izninin olması gerekir.
İstihdamla birlikte hem devletin hem çalışanların hemde iş verenlerin bazı yasalara uyması gerekir. İstihdam kavramı işletmeler içinde devlet içinde çok önemlidir. İstihdamın çeşitleri bulunmaktadır.
İstihdam Çeşitleri Nelerdir?
İstihdam kavramı çalışanların çalışma süreleri, çalışma günleri ve belirli diğer kategorilere göre ayrılmış bulunmaktadır. İstihdam sınıflandırması şu şekildedir; tam istihdam, eksik istihdam ve aşırı istihdam.
- Tam İstihdam
Tam istihdambir ekonomide tüm iş arayan kişilerin üretime katıldığı durumdur. Tam istihdam durumunda ekonomide üretim öğelerinin hepsi kullanılır. Tam istihdam kavramını bir ülkenin ekonomisinin üretim faktörlerinin hepsinin çalışması ve ülkenin üretimine yardımcı olmasını ifade eder.
- Eksik İstihdam
Eksik istihdam bir ekonomide üretim faktörlerinin hepsinin kullanılamaması, mevcut iş gücünün iş bulamadığı ve üretime katılamadığı durumdur. Eksik istihdam durumunda iş gücü tam kullanılamaz ve etkin değildir.
- Aşırı İstihdam
Aşırı istihdam bir ekonomide üretim faktörlerinin hepsinin kullanılmasına rağmen üretilen ürün veya hizmetlerin toplam talebi karşılamada yetersiz kalmasıdır. Aşırı istihdam olan bir ekonomide istihdam hacmi arttırılamaz. Üretim faktörlerinin hepsi maksimum seviyede kullanılır.
İstihdamla İlgili Kavramlar
İstihdam açıklanırken karşınıza çıkması muhtemel istihdam ile işgili kavramlar vardır. Bu kavramı bilmeniz istihdamı daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.
- İstihdam Oranı
İstihdam oranı bir veridir. Her ülke ekonomisi belirli bir istihdam oranına ulaşmak ister. İstihdam oranı, istihdam edilen nüfus değerinin kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfusa oranlanmasıyla bulunur.
Kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus, kurumsal olmayan yerlerde bulunan kişilerin sayısını ifade eder. Bu kişiler yetimhane, hapishane, kışla ve huzurevleri dışında yaşayanlardır. Bu kişiler istihdam oranı hesaplanırken hesaba dahil edilmezler.
- Tarım Dışı İstihdam
İstihdam oranı her ay yada üç ayda bir açıklanan bir veridir. İstihdam oranı açıklanırken bu oranı etkileyen değerlerden biri tarım dışı istihdamdır. Tarım dışı istihdam değeri tarım sektörünü dışarıda bırakarak hesaplanır. Bunun nedeni tarım sektöründe çalışan kişilerin mevsimsel olarak çalışmasıdır. Mevsimsel olarak çalışan kişilerin istihdam oranını etkileyerek bazı dönemler fazla bazı dönemler az olmasına neden olabilir. Bu nedenle istihdam oranı hesaplanırken mevsimsellikten arındırılır veya tarım dışı istihdam olarak ayrı bir şekilde açıklanır.
- Kayıt Dışı İstihdam
Kayıt dışı istihdam her ülke ekonomisinde olan ve baş edilmesi zor olan bir durumdur. Kayıt dışı istihdam çalışan kişilerin çalıştıkları gün sayılarının ve ücretlerinin kamu kurumlarına belirtilmemesi veya eksik belirtilmesi durumunda ortaya çıkar.
Kayıt dışı istihdam üç şekilde ortaya çıkabilir; çalışanların çalıştıkları gün sayılarını eksik bildirmesi, çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na hiç bildirilmemesi, çalışanların sigorta primine esas kazanç tutarının eksik olarak bildirilmesi.
Kayıt dışı istihdamın oluşmasında pek çok etken vardır. Eksik istihdam durumunda olan bir ekonomide iş arayanlar aradıkları işi bulamayınca bazı haklarından vazgeçerek kayıt dışı istihdam adı verilen istihdama katılırlar. Kayıt dışı istihdam nedenlerini üç gruba ayırarak sıralamak mümkündür. Bu nedenler mali ve ekonomik, sosyal ve kültürel, hukuki ve idari nedenlerdir. İstihdam, Gelişme, Kalkınma
- İşsizlik
İstihdam kavramıyla en bağlantılı kavramlardan biride işsizliktir. İşsizlik ekonominin tam istihdam durumunda olmamasında karşılaşılan durumdur. İşsizlik durumunda insanlar mevcut çalışma koşullarını kabul ederek iş aradığı halde iş bulamaması ile karşı karşıya kalır. Her ülkenin ekonomisinde belirli bir işsizlik oranıyla karşılaşmak mümkündür.
- Çalışma Çağındaki Nüfus
Çalışma çağındaki nüfus bir ülkenin çalışma çağına gelen nüfusunu ifade eder. Bu veri potansiyel istihdam edilebilecek kişilerin gösterilemesine yardımcı olacaktır. Çalışma çağındaki nüfus 15 yaşüstü nüfusun ve 65 yaş altı nüfusun toplam nüfustan çıkarılmasıyla bulunur. Bu veri işgücünün hesaplanması oldukça yardımcı olur.
- İşgücü
İşgücü, bir ülkede bulunan emek faktörünün insan sayısı ile ifade edilmesidir. İşgücü kavramı istihdamda bulunanlarla işsizlerin toplamından oluşur. Yani işgücü bir ülkenin potansiyel olarak sahip olabileceği çalışabilen veçalışmak isteyen kişi sayısını ifade eder.
–
–
Kadın İşgücü İstihdamı
Kadınların işgücünde yer almasıyla iş bulmak isteyen kadınların sayısı oldukça artmıştır. Türkiye’de kadın işgücü istihdamı olsa da gelişmiş ülkelere kıyasla geride kalındığını ve erkek işgücünün daha fazla olduğu görülebilmektedir. Kadın işgücü istihdamının artması için pek çok ülke çalışmalar yapmaktadır ve kadınları desteklemektedir. İşsizlik oranları incelendiğinde kadınların işsizlik oranlarının erkeklere kıyasla daha fazla olduğu görülmektedir. Genel olarak bir inceleme yapıldığında kadınların eğitim düzeylerini ne kadar fazla ise işgücüne katılım oranlarınında o kadar yüksek olduğu görülmektedir.
Kadın İstihdamının Önündeki Engeller Nelerdir?
Kadınların istihdam edilmesinin önünde bulunan engeller kadın işgücüne katılım oranlarının düşük olmasının başlıca nedenidir.Kadınları istihdam etmek isteyen işverenler kadınların doğum yaptıktan sonra işten ayrılma durumu gibi nedenlerle bu konuda biraz daha çekingen olabiliyor. Buda erkeklerin istihdam oranlarının daha fazla olmasına neden olabiliyor. Kadınların istihdam edilmesinde karşılaştığı engellerden sadece bu kadar değildir.
- İş ve Aile Yaşamı
Kadınların istihdama katılamamasındaki en önemli etken iş ve aile yaşamının uygunlaştırılmamasıdır. Kadınların hem iş hem aile yaşamlarını dengeleyebilmesi için yardımcı olunmamaktadır. Bu durumda kadınlar ya ailesini ya işini tercih etmek zorunda kalmaktadır. Çalışanların çalışma koşullarının daha esnek olması halinde kadın işgücüne katılım oranı daha fazla olacaktır. Çalışma saatlerinde esneklik olması, çalışanlara verilen izinlerin düzenlenmesi ve yeterli hale getirilmesi gibi düzenlemelerle kadın istihdam oranı arttırılabilir.
- Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanması
Kadınların işgücüne katılamamasındaki en büyük etkenlerden biri çalışmak istedikleri pozisyonları erkek işgücünün daha iyi yapabileceğinin düşünülmesidir. Bu durumun önüne geçebilmek için toplumsal olarak cinsiyet eşitliğinin sağlanmasıyla kadınların işgücüne katılım oranını arttırabiliriz.
- Eğitim Aşamasında Karşılaşılan Sorunlar
Kadınların eğitim aşamasında karşılaşacakları sorunlar kadınların istihdam oranlarını düşürecektir. Çünkü eğitim seviyesi yükseldikçe kadınların istihdama daha fazla katıldıkları görülmektedir. Kadın istihdamını arttırmak için kadınların eğitimde karşılaşabileceği sorunların ortadan kaldırılması gerekir.
- Kadın Girişimci Sayılarının Yetersizliği
Kadın girişimcilerin sayısının az olması istihdamda önemli bir etkendir. Kadınların girişimlerde bulunarak kendilerini geliştirmeleri ve işgücüne katılmaları ülke ekonomisi için oldukça önemlidir. Bu nedenle kadınların bir girişim yaparken neden zorlandıklarını veya neden kadınların girişimcilik sayısının az olduğunu incelemek gerekir. Kadınların girişim yapmak istediklerinde karşılaştıkları sorunların başında sermaye yetersizliği, yeterli eğitime sahip olamama, toplumun bakış açısı gibi etmenler oldukça fazla yer almaktadır.
İstihdam Nasıl Arttırılır?
Bir ülkede istihdamın arttırılması ülkenin gelişmesi ve kalkınması için oldukça önemlidir. İstihdam arttıkça ülke ekonomiside gelişecektir. Bu nedenle devlet istihdam arttırmak için pek çok teşvik sağlamaktadır. İstihdam artışının hem kalıcı hemde etkili olması önemlidir. Geçici bir süreliğine istihdam artışı etkili olmayacaktır.
- İstihdamı arttırmak için devletin ekonomik olarak geri kalmış olan illere yatırım yapması gerekir. Nüfusu fazla olan illerde çalışmak isteyen ama çalışma fırsatı bulamayan kişilerin istihdamın sağlanması için devletin bu illere yatırım yapması gerekir. O illerde kurulabilecek bir fabrika bile pek çok kişinin istihdama katılmasına yardımcı olacaktır.
- Yatırım teşviki verilirken emek yoğun teşviklerin daha fazla verilmesi gerekir. Bu sayede yatırım almak isteyen işverenler emek yoğun teşvikler sayesinde istihdamın artmasına yardımcı olacaktır.
- İstihdam edilen kişiler üzerinden alınan vergilerin düşürülmesi istihdamın artmasına yardımcı olabilir. İşverenler çalışanlarının maaş dışında vergilerinide ödemektedir. Yüksek vergi tarifeleri işverenlerin kayıt dışı istihdam yapmaya yönelmesine neden olabilir. Vergilerde oluşabilecek bir indirim ile kayıt dışı istihdamında önüne geçilebilir ve istihdam oranı arttırılabilir.
- İşsiz olan kişilerin eğitilmesi için ortam hazırlamak işsizlik sorununu çözmek için uygun olabilir. İşsiz olan ve iş bulamayan kişilerin yeni yetenekler geliştirmelerine yardımcı olmak veya iş aradığı alanda uzmanlaşması için eğitimler vermek istihdamın artmasına yardımcı olacaktır.
- İstihdamın artması için kadınlara işgücüne yönelik bir esneklik planı uygulanmalıdır. Bu sayede hem kadın istihdam oranı artacaktır hemde istihdam oranı artacaktır.
- Teknolojik gelişmelerin takip edilmesi ve uygulanması iş olanaklarını arttıracaktır.
- Yeni iş olanaklarının yaratılması gerekir. Bir ülkenin istihdamını arttırabilmesi için yeni iş olanakları yaratması işsizler için yeni fırsatlar sunacaktır.
İstihdam Teşvikleri Nelerdir?
İşsizlik oranı yüksek olan ülkeler istihdamı arttırıcı teşvikler sunarlar. Türkiye’de her yıl istihdamı arttırmaya yönelik teşvikler sunulmaktadır. Bu teşviklerden bazıları şu şekildedir;
- Çalıştırılan personel ve koşulları sağlamasına göre işçi başına 147.15 TL ve 1103.62 TL aylık ödeme verilmesi.
- Çalışan sigortalı personelin esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primleriyle işverenin hissesinden beş puanlık indirim uygulanması.
- 18 yaşından büyük 29 yaşından küçük olan genç girişimcilere vergi mükellefiyetiyle sigorta primleri bir yıl boyunca bütçeden karşılama uygulaması.
- 500 kişiden fazla çalışanı bulunan işletmelerin çalışan başına 100 TL asgari ücret desteğinin sağlanması ve 500 kişiden az çalışanı bulunan işletmelerin çalışan başına 150 TL asgari ücret desteğinin sağlanması.
- İşverenin işsizlik maaşı alan bir çalışanı işe alması halinde işsizlik maaşının geriye kalan süresi boyunca prim teşviki uygulanması.
İş Sözleşmesi Nedir?
İş sözleşmesi, çalışan ile işveren arasında yapılan sözleşmedir. Bu sözleşmede çalışanın yapacağı işi ve işverenin vereceği ücreti içerir. İş sözleşmeleri yapılan işe göre değişim göstermektedir. İş sözleşmesi çalışanın 1 yıldan fazla çalışacağı durumda yazılı olarak yapılması zorunludur. Sözleşmenin yapılmaması durumunda işverenin çalışana çalışma koşullarını, çalışma sürelerini, ücretlerini ve yan haklarını, çalışma sürelerini anlatan bir belgeyi vermek zorundadırlar. İş sözleşmeleri çalışanların haklarını bilmeleri, haklarını savunabilmeleri için oldukça önemlidir.
İş sözleşmelerinin çeşitleri vardır:
- Belirli veya belirsiz süreli olarak yapılan iş sözleşmeleri
Belirli süreler için yapılan iş sözleşmeleri bir proje için belirli sürelerdeçalışanların çalışacaklarını belirttikleri sözleşme türüdür. İşin ne zaman biteceği biliniyorsa belirli süreli olarak iş sözleşmesi yapılır. Belirsiz süreli olarak yapılan iş sözleşmeleri çalışanın yapacakları işin süresinin belirli olmadığı sözleşme türüdür.
- Sürekli veya süreksiz olarak yapılan iş sözleşmeleri
Süreksiz olan işler 30 iş gününden az süreli olan işlere denir. 30 iş gününden fazla olan işlere sürekli iş denir. Bu hesaplamaya göre sürekli veya süreksiz olarak iş sözleşmeleri yapılır.
- Kısmi veya tam süreli yapılan iş sözleşmeleri
Kısmi süreli olarak tanımlanan iş sözleşmesi part time çalışma olarak bilinen çalışma şekli için yapılır. Tam süreli olarak yapılan iş sözleşmesi tam zamanlı çalışan çalışanlar için yapılır. Çalışan ve İşyeri Arasında Yapılan Sözleşme
İş Sözleşmelerinin Faydaları Nelerdir?
İş sözleşmeleri hem çalışana hem işverene pek çok fayda sağlar:
- İşverenin belirlediği yerde iş yapılır.
- İşverenin ve işletmenin misyon ve vizyon ve misyonuna uygun olarak çalışma şekilleri belirlenmiştir.
- Çalışanların emekleri sonucunda elde edecekleri ücret belirlenir.
- Çalışanların ne kadar süre çalışacağı önceden belirliyse sözleşme yalnızca o süre boyunca geçerlidir.
- Çalışanların emeklerinin boşa harcanmasının önüne geçilir.
- İşverenin herhangi bir sebeple çalışandan memnun olmaması durumunda veya çalışanın herhangi bir sebeple işverenden memnun olmayarak işten ayrılmak istemesi durumunda sözleşmede yer alan koşulların geçerli olmasıyla bu süreci iki tarafında bilmesi.
Not: yazı içerisinde belirtilen verilerin bazıları, günümüz şartlarına göre değişkenlik gösterebilir.
Tavsiye Edilen İçerikler
