Para Her Zaman Aynı Değerde Değildir
Paranın zaman değeri, para akışının farklı zamanlarda olmasından kaynaklanır. Para, farklı zamanlarda alınan ya da verilenle aynı değerde olmamaktadır. Bugün aldığınız 5000 TL. ile 1 ay sonra alacağınız 5000 TL. değeri aynı olmayacaktır. Paranın bugün alınmasını değerli kılan şey, zamandır. Alınan ya da verilen paranın o günkü kullanım hakkından vazgeçmesinin bir bedeli olmalıdır ki bu bedel, paranın zaman değerinden doğmaktadır.
Faiz; kısaca paranın fiyatı olarak tanımlanır ve parayı veren kişi açısından parayı kullanım hakkından vazgeçmenin getirisi, parayı alan kişi açısından da gelecek zamanda kullanılacak paranın bugün kullanmanın bedelidir.
Enflasyon Zamanı
Enflasyon ortamında faiz oranları da artar. Enflasyon 0 olsa bile faiz olmalıdır Piyasada faiz oranı ile enflasyon oranı aynı ise paranın kullanım hakkını başkasına vermenin bedeli olmayacaktır. Enflasyon oranı ile faiz oranı ile negatif bir faiz varsa yani enflasyon oranı faiz oranından yüksek ise parayı borç veren kişinin parayı verdiği gün değerinden daha azına razı olması gerekmektedir.
Bu durum tasarruf ve yatırımları olumsuz etkiler. Ayrıca faiz oranlarını ödememe, likidite ve vade faktörleri de faiz oranlarını etkiler. Risk artıkça faiz de artar. Riskin artmasındaki en önemli etmen de zamanın uzamasıdır. Uzun vadeli borçlanmalarda ya da uzun vadeli yatırımlarda beklenen faiz veya getiri oranının yüksek olma nedeni, vade nedeni ile artan risktir.
Faiz Modelleri
BASİT FAİZ
Paranın zaman değeri hesaplanırken basit ya da bileşik faiz yöntemleri uygulanır. Kısa vadeli yani 1 yıla kadar olan finans işlemlerinde basit faiz, 1 yıldan daha uzun vadeli finans işlemlerinde de bileşik faiz uygulanır.
Basit faiz; faizin aynı anapara üzerinden hesaplandığı faiz hesaplama biçimidir.
Bileşik Faiz; Faizin her devre değişen parçalar üzerinden hesaplandığı faiz hesaplama biçimidir.
Günümüzde, kısa ya da uzun vade anlayışının piyasa ve ülke özelliklerine göre değişimi nedeni ile kısa vadeli işlemlerde de bileşik faiz uygulanmaktadır. Basit faizde ödenecek faiz ya da kazanılacak faiz aynı anapara üzerinden hesaplanmaktadır.
I = Basit faiz tutarı
i= Faiz oranı
t= Zaman veya süre
P= Anapara
Anapara; bir faiz işleminde başlangıç sermayesi, işleme konu olan para veya faizi hesap edilecek parayı ifade eder.
Süre ya da vade paranın kullanıldığı süredir. Basit faiz borçlanmalarında faiz sürenin tamamı için aynı anapara üzerinden hesaplanmaktadır. Yani anapara sabit olup, yapılan işlem döneminin sonunda ödenir. Faiz her devre değişen para üzerinden hesap edilmektedir.
Faiz oranları genellikle yıllık olarak belirlenir. Herhangi bir dönem belirtilmemiş ise de yıllık olarak anlaşılır. Bir yıldan daha az dönem den bahsedilecekse, aylık faiz oranı %5, 6 aylık faiz oranı %9 gibi faiz oranları belirtilmelidir. Basit faiz işlemlerindeki temel formül;
I= P*i*t ‘ dir.
Faiz oranı ve süre birbiriyle uyumlu olmalıdır. Faiz oranı yıllık ise süre yıllık, aylık olarak verilmişse süre aylık, günlük olarak verilmişse süre günlük olmalıdır.
Bunu bir örnek ile açıklayacak olursak;
5.000.000 TL. lik bir krediye 4 ayda 125.000 TL. faiz ödenmesi durumunda uygulanan yıllık faiz oranı?
P= 5.000.000 TL.
t= 4 ay=4/12 yıl
I= 125.000 TL.
(i=?)
İ= P*i*t
125.000 = 5.000.000*4/12
i= 0,075
i= %7,5 yıllık faiz oranıdır.
Burada dikkat edilmesi gereken, hesaplamalarda virgülden sonra yuvarlama yapıldığında virgülden sonra gelen sayı 5 ve daha büyük ise virgülden önceki sayı 1 artırılmış, 5’den küçük ise bir değişiklik yapılmamıştır.
Basit faizde gelecekteki değer, bir paranın faiz kazandıktan sonra ki ulaşacağı değerdir. Yani paranın belirli bir faiz oranı ile bulacağı değere paranın gelecekteki değeri denir. Formülü ise
S= P+I olarak hesaplamalarda kullanılır.
I’nın yerine eşiti konursa S= P+P*i*t
S= P( 1+i*t) olur.
Basit faizde bugünkü değer; iskontolama olarak tanımlanmaktadır. Gelecekteki bir değerin belli bir iskonto oranıyla indirgenerek bugünkü değerini hesaplama işidir.
S= P( 1+i*t)
P= ___S____ şeklinde yazılır.
(1+i x t )
İster yatırımlar, ister finansman kararları ile ilgili olsun, her bir seçenek farklı zamanlarda farklı büyüklükte nakit giriş ve çıkışlarına neden olur. Bu durumda bu alternatiflerin karşılaştırılması için nakit giriş ve çıkışlarının karar verme zamanındaki değerleri bulunmalıdır.
BİLEŞİK FAİZ
Genellikle kısa vadeli finansman işlerinde basit faiz, uzun dönemli finansman işlerinde bileşik faiz uygulanır. Aralarındaki temel fark, basit faiz her devre değişmez iken bileşik faiz her devre bir önceki devrenin faizi kadar artmasıdır. Her devre değişen sermayeler üzerinden hesaplanan faize bileşik faiz, uygulama yöntemine ise bileşik faiz yöntemi denir.
Başlangıç sermayesi P, dönem sonu değeri S ve devre faiz oranı i ile gösterilmektedir.
Tavsiye Edilen İçerikler
