Tacir Ne Demek?
Tacir, ticari bir işletmeyi kısmen kendi adına işleten kişiye verilen bir sıfattır. Bir kişinin tacir sıfatını kazanabilmesi için, tanımdan da anlaşılacağı üzere, bir ticari işletmenin olması, bu işletmenin kısmen bir kişi adına işletilmesi gerekmektedir.
Ticari Faaliyetler
Tacirin ne olduğunu anlamak için ilk önce ticari faaliyetlerin ne olduğunu anlamamız gerekir. Ticari faaliyetler, bir şirket içinde çalışılıp para kazanılmasını sağlamak için yapılan her şeye ticari faaliyetler denir. Ticari faaliyetler işletmenin türüne, sektöre ve büyüklüğe göre değişmektedir. Örneğin tuğla satışı yapan bir işletme, satın alma işlemlerini yerine getirmek için satış noktalarına ihtiyaç duyacaktır.
Ticari faaliyetlerin iş planları, genellikle şirket kurucularının, kuruluşun işlevini yerine getirmesi için gereken sistemleri, ekipmanları, insanları ve süreçleri anlamaları için operasyonlara ayrılmış bölüm içerir.
Bununla birlikte, çoğu işletme için ticari işlemler şu unsurları ele alır:
- Süreç
- Personel
- Yer
- Ekipman ve teknoloji
Ticari İşletmenin Varlığı
Bir kişinin tacir olması için ilk şart, bir ticari işletmenin varlığıdır. Ticari işletmenin tanımına bakacak olursak, ticari işletme; esnaf işletmesi adına tahmin edilen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedefleyen faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.
Bazı durumlarda ise, bir ticari işletme olmasa bile, kişi tacirler gibi sorumlu olabilir.
Kişi, kendi adına ya da adi bir şirket adına veya hukuken var kabul edilmeyen bir şirket adına, ortak namıyla işlemlerde bulunuyorsa, iyi niyetli 3. kişilere karşı sorumlu tutulmaktadır. Bu kişiler tacirlere sunulan nimetlerden yararlanamaz ancak tacirliğin külfetlerine katlanmak zorunda kalmaktadırlar.
Ticari İşletmenin Kısmen Kendi Adına İşletilmesi
Bir kişinin tacir sıfatını kazanabilmesi için, ticari işletmenin kişi tarafından kısmen de olsa, kendi adına işletilmesi gerekmektedir. Ticari işletmenin işletilmesi demek, 3. kişilerle işlemlerde bulunulmasıdır. Ticari işletmenin kendi adına işletilmesi şart olmayıp, kendi adına kısmen işletilmesi yeterlidir.
Örnek verecek olursak; 3 ortaklı bir adi şirketin, ortaklarından her biri, ticari işletmeyi kısmen kendi adına işlettiğinden dolayı, her ortak ayrı ayrı tacir sıfatına sahip olur.
Tacir olmak için her ne kadar bir ticari işletmenin varlığından söz edilse de bazı durumlarda, ticari işletmenin işletilmesine başlanmamış olsa dahi kişi tacir sıfatı kazanabilmektedir. Ticari işletmenin kurulup açıldığını gazete, sirkü ve radyo gibi kanallarla halka bildirmiş ya da işletmeyi ticaret siciline tescilleterek durumu ilan eden kişi, fiilen işletmeye başlamamış olsa dahi tacir sayılmaktadır.
Tüzel Kişilerde Tacir Sıfatı
TTK’nun 16. madde gereğince, ticaret şirketlerinin hepsi tacir sıfatına sahiptir. Ticaret şirketleri; komandit, kooperatif, anonim, kolektif, limited şirketlerden oluşur. Adi komandit şirketler ve kolektif şirketler, bir ticari işletme işletmek amaçlı kurulmakta iken, limited, kooperatif ve anonim şirketlerde böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır.
Ticari şirketlerin tüzel kişilik kazanabilmesi ve tacir sıfatını elde etmesi için ticaret siciline tescil edilmeleri gereklidir.
Tacir Sıfatını Kaybetmek
Tacir sıfatını kaybetmek gerçek kişilerde ve tüzel kişilerde olmak üzere iki şekilde ele alınır. Gerçek kişilerde tacir sıfatının kaybedilmesi için, kişinin ticari faaliyetlerine son vermesiyle gerçekleşir. Tacirliğin sona erdiğini, üçüncü kişilere karşı kanıtlaması için, kişinin faaliyetlerine son verdiğini ticaret siciline bildirim yaparak, terkin işleminin de yapılması gereklidir. Aksi takdirde faaliyetlerine son verdiğini 3.kişilere karşı ileri süremez.
Tacirlik sıfatını sonlandırmak ve ticareti terk etmek isteyen kişi, 15 gün içerisinde, terk durumunu bağlı bulunduğu ticaret siciline bildirmeli ve işletmenin tüm aktif, pasif ve alacaklılarının isim ve adreslerini belirten mal beyanında bulunmak zorunluluğu vardır. ( İ.İ.K Md.44/1 )
Tacirliğin sona erdiği, ticaret sicil memurluğu tarafından, ticaret sicil ilanlarının yayınlandığı gazetelerde ve alacaklarının bulunduğu mahallerde gerekli vasıtalarla ilan olunmaktadır. İlan tarihinden itibaren 1 sene içerisinde, tacir hakkında iflas yolu ile takip yapılmaktadır. Tacirlik sıfatı ise tüzel kişilerde, tüzel kişiliğin son bulmasıyla ortadan kalkmaktadır.
Ticari İşletme İşleten Vakıf ve Dernekler
Dernekler ve vakıflar, bir kar amacı gütmeyen, çoğunlukla yardımlaşma, dayanışma, sportif ve kültürel amaçlarla kurulur. Ticari amaçları yoktur. Bununla birlikte, vakıf ve dernekler de amaçlarını gerçekleştirmek için ticari işletme işletebilmektedirler. Burada önemli husus bir ideal amaç gerçekleştirmek olmalıdır.
Tacir Olmanın Hüküm ve Sonuçları
- İflasa tabi olma
- Ticaret siciline kayıt olma
- Odalara kayıt olma
- Ticaret unvanı seçme ve kullanma
- Ticari iş karinesine tabi olma
- Ticari örf ve adete tabi olma
- Ticari defter tutma
- Basiretli iş adamı gibi davranma
- Ücret ve faiz isteme
- Ücret ve cezanın indirilmesini isteyememe
- Fatura verme
- Faturalar ve teyit mektubuna 8 gün içerisinde itiraz etme
- İhbar ve ihtarları belli şekilde yapma
- Hapis hakkını kullanmakta kolaylıktan yararlanma
- Tacirler, tüm borçlarından dolayı iflasa tabidir. Yani sadece ticari borçlardan değil, ticari işletmeden kaynaklanmayan tüm borçlar da bu kapsamdadır.
- Her tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren 15 gün içinde işletmesini, ticaret unvanını, işletme merkezinin bağlı bulunduğu yerin ticaret tesciline, tescil ve ilan ettirmelidir. Eğer tacirin birden fazla işletmesi mevcutsa, her bir işletme için ayrı ayrı tescil yaptırılmalıdır.
- Ticaret siciline kayıtlı bulunan tacirler, sanayici ya da deniz taciri sıfatına haiz tüm tüzel ve gerçek kişiler ile bunlara ait fabrikaların ve şubelerin, bağlı bulundukları odaya kayıt yaptırmaları zorunludur. Bu odalar; Sanayi Odası, Deniz Ticaret Odası, Ticaret Odası ve Ticaret ve Sanayi Odası olarak ayrılmıştır. T.T.K. madde 191/1’e göre, tüm tacirler bir ticaret unvanı seçerek kullanmak zorundadır. Bu unvanların da ticaret siciline tescili ve ilanı yapılmalıdır. Bu ticaret unvanları, ticari her işte tacir tarafından kullanılmak zorundadır.
- Tacirin borçları, ticari olması asıldır. Gerçek kişi olan bir tacir işlemi yaptığı sırada bunun ticari işletmesi ile ilgili olmadığını diğer tarafa bildirirse bu borç adi sayılır.
- Ticari örf ve adet kuralları, tacirler içinde uygulanır. Ayrıca her tacir ticaret yaptığı sürece basiretli bir iş adamı gibi davranmak zorundadır. Tacirler, ticaret yaptığı kişilere karşı özen ve hassasiyet göstermelidir.
- Bir tacir, başka bir tacirin işini yaptığında ya da tacir olmayan bir kişinin işini yaptığında, uygun bir ücret talep edebilir. Ayrıca verdiği avanslar ile yaptığı giderler için, ödediği tarihten itibaren faizi de hak kazanır. Bu faiz kapital faizdir. Tacirin bu kazanımları elde etmesi için bir sözleşme olması gerekmez. TK m. 20’ye göre bu taleplerini yapabilir.
- Tacirler, ticari defter tutma yükümlülüğünü taşır ve defterler ile gerekli tüm kayıtlar Türkçe tutulur. Defterdeki kayıtlar doğru, eksiksiz, düzenli ve zamanında tutulmalıdır. Defterler, elektronik ortamda da kayıt altına alınabilir ve bunların istenildiği zaman kolayca okunması sağlanmalıdır.
- Tüm işletme sahiplerinde olduğu gibi tacirler de fatura verme ve fatura isteme hakkına sahiptir. Yaptığı hizmetler neticesinde kendisi fatura verir ve aldığı hizmetler için de fatura alır. Fatura, malın teslimi ve hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en az 7 gün içinde düzenlenmesi gerektiği, bu tarihten sonra düzenlenecek faturaların düzenlenmemiş sayılacağı belirtilmiştir.
