İş Kanunlarının Temel Maddeleri
İçindekiler
İş Kanunu’na göre işçi, bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişidir. Kişinin işçi sıfatını kazanması için taraflar arasında özgür irade ile imza altına alırmış bir iş sözleşmesinin bulunması gerekmektedir.
Deniz İş Kanunu’na göre de gemide çalışan kaptan, zabit, tayfa ve diğer kişilere gemi adamı denmektedir ve gemi adamları da kanun kapsamında işçi sayılmaktadır.
İş Sözleşmesinin Varlığı Nedir?
İşçi kavramından söz edebilmek için işçi ve işveren arasında iş sözleşmesi bulunması gerekir. Bu sözleşme işçiye işi yapma, işverene de işçinin yaptığı işe karşılık ücret ödemesinin yapılmasını sağlayan sözleşmedir. Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağlı olarak belirli ya da belirsiz süre ile iş yapmasını ve işverenin de işçinin yaptığı iş veya zamana göre belli bir ücret ödemesini taahhüt eden sözleşmelerdir. İş sözleşmesi emek-ücret esasına dayanır.
Bir İşverene Bağlı Olarak Çalışmak
İşçinin tanımında bağımlı olarak iş gören kişi diye belirtilmiştir. Sözleşmenin temel unsurlarından biri de bağımlı olarak çalışmadır. Bağımlılık ekonomik bağımlılık ve şahsi bağımlılık olarak iki gruba ayrılmıştır.
Ekonomik bağımlık işçinin geçimini sağladığı yani rızkını temin ettiği iş olmasıdır.
Şahsi bağımlılık ise işçinin çalışanın verdiği işler ve emirler kapsamında iş yapmasıdır.
Ücret Karşılığı Çalışma
İş Kanunu’na göre bir kişinin işçi sayılması için, o işçinin yaptığı işi bir ücret karşılığında yapmış olması gerekmektedir. Bu karşılık para olabileceği gibi, eşya da olabilir. Ücret, iş sözleşmesinde açıkça kararlaştırılmamış ya da uzun süre ödenmemiş olsa bile, ücret sözleşmesinin ve yapılan işin ücretsiz olduğu anlamına gelmez.
İş kanununa göre işçi ücretleri yapılan işe ya da zamana göre belirlenmektedir. Zamana göre ücretler saatlik, günlük, aylık ya da haftalık olarak belirlenmektedir. Miktara göre yapılan işlerin ücretlerine de götürü ücret denir. İşin miktarına göre ücret belirlenir. Ücretler zamana göre belirlendiğinde normal çalışma zamanı baz alınır. Bu süre haftada 45 saat günde ise en fazla 11 saattir. Bu süreler normal çalışma süreleri olarak kabul edilmiştir. İş Hukuku Hakkında Merak Edilenler
Bazı zamanlarda işveren, işçiyi normal çalışma saatinden daha fazla çalıştırmak durumunda kalır ki buna fazla çalışma ya da fazla mesai denmektedir. Fazla mesai ücretlerinde normal çalışma ücreti saat miktarının %50’si fazlasıyla hesaplanmaktadır.
İşveren, işçinin tüm ücretlerini tam olarak ödemekle yükümlüdür. Ücretler gününde ödenmez ise en yüksek banka mevduat faizi ile birlikte ödenmektedir.
İşçi ücretleri hiçbir surette, işçinin rızası olmadan takas edilemez. Borcundan dolayı ücretinde ¼ ‘ünden fazlası haciz yapılamaz. İşveren iflas etse dahi işçi alacakları ayrıcalıklı alacaklar sınıfındadır.
İşçi, kamu kurum ve kuruluşu dâhilinde bir köprü, bina ya da yol işçisi olarak çalışmış ve taşeron firmadan ya da müteahhit firmadan ücretini alamamış ise, işçinin talebi halinde, kamu kurum ve kuruluşu tarafından, işverenin istihkakından kesilerek işçiye ücretleri ödenir.
İşçinin hakkı olan ücret işyerinde ödenir ve ödendiğine dair bir hesap pusulası verilmektedir. Yasa ve kanunlar bu yöndedir.
İş Hukukuna Göre Bir İşte Çalışmak
Bir işçinin, işçi sayılması için, yaptığı işin İş Kanunu 1. madde kapsamında bir iş olması gerekir. Ayrıca iş belli bir süre içinde yapılmalıdır.
Çıraklık
Çıraklığın amacı, bir meslek veya sanata ait inceliklerin ve işin öğrenilmesi ile vasıflı/vasıfsız eleman yetiştirmektir. Bir meslek alanında mesleğe dair iş alışkanlıkları, bilgi ve beceriyi iş sırasında geliştiren kişiye de çırak denir. Çıraklık sözleşmesi, çırak reşit ise kendisi ile reşit değil ise vasisi ya da velisi ile yapılır. Çıraklar 14 yaşını doldurmuş ve 19 yaşından gün almamış olmalıdır. En az ilkokul mezunu olan çırakların iş engeli olmayacak derecede sağlıklı olmaları gerekir. Çıraklık süresi en az 2, en fazla 4 yıldır.
Çıraklık ücretleri her türlü vergiden muaftır ve ücret olarak asgari ücretin %30’undan aşağı olamaz.
Stajyer
Bir işyerinde yapılan işleri öğrenmek ve uygulamasını geliştirmek için bir işverenin yanında çalışan kişiye stajyer denir. Çırak, işi temelden öğrenmeye çalışırken stajyer ise var olan bilgisini geliştirmek için çalışmaktadır. İşverenin stajyere ücret ödeme zorunluluğu yoktur.
İşveren
Bir iş sözleşmesine dayanarak bir işte ücret vererek işçi çalıştıran gerçek kişiler, tüzel kişiler ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir. İşverenin, işyerinde çalışan işçilere emir ve talimat verme hakları vardır. İşçiler de bu emir ve talimatlara uymak zorundadır. Ancak eğer işveren 18 yaşından küçük ise onun adına emir ve talimat verme yetkisini kanuni temsilcisi kullanır. Ya da işveren iflas etmiş ise bu yetkiyi kullanacak kişi iflas masasıdır. İş Hukukuna Hakim Olan İlkeler Nelerdir?
Tüzel kişilerde emir ve talimat verme yetkisi, tüzel kişiliğin temsilcisi veya temsilcilerindedir. Tüzel ve ticaret şirketlerinde üst düzeydekilerin emir ve talimat verme yetkisi bulunmaktadır.
Gerçek kişi işverenlerinin cezai, idari ve hukuki sorumlulukları vardır. Tüzel işverenlerde ise hukuki ve idari sorumlukları bulunurken, ceza yaptırımlarından sorumlu değillerdir.
Alt İşveren
Bir işin bir bölümünü ya da işveren sözleşmesinde bulunan bütün yükümlülükleri yerine getirmek için anlaşma imzalayan diğer yükleniciye verilen isim alt işverendir. Asıl işveren ile iş ilişkisi vardır. Alt işveren, asıl işveren ile birlikte iş sözleşmesinden doğan tüm yükümlülüklerden de sorumludur. Alt işveren bazen geçici bazen de süreklilik gerektiren işleri üstlenirler. Geçici işlere örnek olarak inşaat işleri, süreklilik isteyen işlere ise temizlik işlerini örnek verebiliriz. Alt işveren de işçiyi bir iş sözleşmesine bağlı çalıştırdığından, işçi açısından işveren durumundadır.
Tavsiye Edilen İçerikler
